- Szczegóły
TO – niewielkie miejscowości na terenie gminy Kozłowo o niezwykłej historii związanej z historią Polski i Europy, ze śladami osadnictwa sprzed kilku tysięcy lat. Wioski na terenie Warmii i Mazur dawniej wielokulturowej ziemi, w której przez wieki przeplatały się pierwiastki pruskie, mazurskie, niemieckie i polskie. Tu mieszkali wyznawcy kościoła katolickiego, protestanckiego i judaistycznego.
TU - rozegrała się jedna z faz Bitwy pod Grunwaldem (1410 r.) i Bitwy pod Tannenbergiem (1914 r.).
- z miejscem tym są związane nazwiska polskich działaczy narodowych, społecznych, plebiscytowych, których wysiłek zostawił ślad w historii tych terenów.
- cofniesz się w przeszłość słuchając legend i prawd historycznych.
- z dala od głównych szlaków komunikacyjnych, gdzie nie dotarł niszczycielski przemysł można skorzystać z walorów przyrodniczych i naturalnych krajobrazów.
Amatorzy aktywnego spędzania czasu mogą zwiedzić okolice Turowa i Browiny również rowerem. Tutejsze tereny na pewno zachwycą wszystkich bogactwem fauny i flory. Tu wśród pól i łąk można zobaczyć bociana kroczącego dostojnym krokiem, czy wspaniałe nawoływania żurawi. Jesienią okoliczne lasy to prawdziwy raj dla grzybiarzy.
Na miłośników dwóch kółek i pieszej wędrówki czeka bogata sieć szlaków. Niedaleko przez Ulnowo biegnie szlak na pole bitwy pod Grunwaldem, który łączy się ze szlakiem do skansenu w Olsztynku.
Dobra mazurskie i ich łączność z Mazowszem
Rok 1467 – Kacper Materna sprzedaje swe dobra Jakubowi Gołyńskiemu, chorążemu ciechanowskiemu i nabywa wśród innych wsi przywilej na BROWINĘ i TUROWO. Zatwierdza im nadane prawo chełmińskie komtur krzyżacki. Jakub Gołyński był dworzaninem księcia mazowieckiego i króla polskiego jednocześnie właścicielem ciachanowskiego Gołymina i warszawskiego Tarchomina i Białołęki. Ród Gołyńskich, wywodzący się z Mazowsza był znacznym rodem z Rzeczpospolitej pieczętującym się herbem Prawdzic. Pierwsza zachowana pieczęć tego rodu należała do Stanisława z Gulczewa biskupa Płockiego z 1372 r. Grodem rodu był Gołymin koło Ciechanowa, jednak przedstawiciele rodu piastowali wysokie urzędy na Mazowszu. Ciekawe jest również pochodzenie rodowe Gołyńskich oraz sprzedającego majątek w Turowie Kacpra Materny. Gołyńscy łączą swe pochodzenie z Marcinem de Golin, który był około roku 1260 najsłynniejszym struterem (rycerzem – rozbójnikiem) w Prusach.
Kacper Materna był natomiast rycerzem, który przejął majątki rodu Skomandów po ożenieniu się z ostatnią spadkobierczynią znanych z historii wodzów Powstań Pruskich.
W 1638 r. Turowo i Browina były w posiadaniu sióstr Małgorzaty i Heleny, córek Abrahama Gołyńskiego, zaprzyjaźnionego z rodem Kostków – Szkotowskich.
W końcu XVII wieku Gołyńscy nie są już obecni na Białołęce, nie mogą stanowić „łącznika” pomiędzy Mazowszem, poza tym zmniejszyło się znaczenie rodu Gołyńskich w życiu publicznym. Jednak prawie dwustuletnia obecność na Ziemi Kozłowskiej tak znakomitego rodu silnie związanego z Mazowszem i dworem Książęcym, a następnie Królewskim miała też wpływ na te okolice. Związek dóbr Białołęckich z Turowem zapewne też nie był przypadkowy. Gołymin usytuowany na pograniczu Mazowiecko – Pruskim, może wskazywać, że ród ten miał zasługi w kolonizacji lub obronie terenów pogranicza.
Turowo – (dawniej Thurau) zostało zlokalizowane przed 1321 r. W 1608 r. właścicielem wsi był Jan Prawdzic Gołyński. Obszar Turowa w 1717 r. zajmował 16 łanów i 15 mórg rycerskich, 13 łanów i 15 mórg kościelnych i 6 łanów chłopskich. W 1782 r. było tu 15 domów. W XIX w. we wsi znajdowały się dobra szlacheckie i leśnictwo. Dawniej była tu też gorzelnia, tartak parowy, dworek i kościół neogotycki, który obecnie jest najcenniejszym zabytkiem Turowa.
Kościół pw. Św. Michała Archanioła
Budowa kościoła datowana jest na lata 1235-1238 choć brak źródeł mogących potwierdzić bezpośrednio tę tezę, to przypuszcza się, że na pewno był to XIII wiek.
Panowanie zakonu, a potem Prus Książęcych przypisywało majątki do różnych właścicieli, religii. W dobie reformacji turowski kościół przez 50 lat był zborem protestanckim. Nowy właściciel Jan Gołyński herbu Prawdzic przywrócił w 1608 r. katolickiego księdza w Turowie. Wtedy to parafia stanowiła ważny polski ośrodek oraz enklawę katolicyzmu w tym rejonie.
Biskup chełmiński Jan Opaliński – kolejny właściciel majątku w Turowie w miejsce grożące zawaleniem drewnianej budowli z wieżą wybudował nową świątynię, którą konsekrowano w 1684 r.
W latach 1894-95 wybudowano tu murowany kościół neogotycki. Proboszczem parafii katolickiej od 1906 r. był ks. Gustaw Działowski, należący do jednego z najstarszych rodów rycerskich na Ziemi Chełmińskiej. Obok działalności religijnej ksiądz Działowski zaangażowany był w działalność narodową i społeczną, m. in.: - wspierał Gazetę Olsztyńską – pierwsze polskojęzyczne pismo na Warmii i Mazurach; - założył kasę pożyczkową dla niezamożnych Mazurów; - był działaczem plebiscytowym w 1920 r.
Parafię po ks. Gustawie Działowskim przejął ks. Atanazy Szudziński z Nidzicy, który za działalność oświatową wśród ludności polskiej był więziony w obozach w czasie II wojny światowej. Po II wojnie światowej świątynia na stałe wróciła do katolików. Była jednak doszczętnie zniszczona. Od 1945 r. wierni ze Szkotowa i Turowa należeli do jednego okręgu duszpasterskiego. W 1962 r. ks. Jan Rodziewicz ze Szkotowa rozpoczął odbudowę zniszczonego po wojnie kościoła. Było to możliwe dzięki usilnym staraniom księdza, ale też dzięki ofiarności wiernych mieszkańców. Utworzoną parafię w Turowie pw. Św. Michała Archanioła ostatecznie erygowano na przełomie lat 80 i 90 – XX w.
„Najpiękniejsza wieś”, „Najładniejsza posesja”
Wieś w 2012 r. otrzymała nagrodę za zajęcie II miejsca w gminnym konkursie.
Browina (dawniej Browinen, Froben)
Wieś lokowana na łanach, które 1321 r. mistrz krajowy Friedrich von Windenberg przekazał grupie rycerzy na czele z Peterem von Heselicht. Źródła też podają, że wieś założona była przez Hanusza z Browiny. Przypuszcza się, że był on osadnikiem Ziemi Chełmińskiej. Później rodzina Hanusza była zwana Browińskimi.
Miejscowość położona jest nad rzeką Marózką, której pierwsza nazwa brzmiała Lubienica (po staropolsku pojęcie lub oznaczało żłobić, drążyć) i prawdopodobnie oznaczała dynamikę strumienia nad którą leży wieś.
Historia zorganizowanego osadnictwa w tej okolicy sięga kilku tysięcy lat przed naszą erą. Pierwsze prymitywne ślady osadnictwa są znane od czasów tuż po ustąpieniu lodowca.
Krajobraz Browiny i najbliższych okolic, geograficznie krajobraz młodoglacjalny, wykształcony 11000 lat temu.
Wioska znajduje się na obszarze zlewni rzeki Pregoły, w rejonie Garbu Lubawskiego, charakteryzującego się urozmaiconą rzeźbą terenu i obszarami źródliskowymi. Browina leży w dawnej Ziemi Sasinów obszaru najazdów Bolesława Krzywoustego w XII w., później książąt mazowieckich, a w latach 1240-1253 podbojów krzyżackich. W 1818 r. wieś składała się z 19 domów, a w 1871 r. było ich już 40. W 1839 r. zamieszkiwały tu 244 osoby.
Okolice Browiny zawsze położone były na pograniczu. Przez wieki mieszały się tu wpływy różnych kultur, religii i tradycji. To miejscowość gdzie nastąpił końcowy przemarsz wojsk polsko-litewskich na pola Bitwy pod Grunwaldem (1410 r.). W 1914 r. toczyła się w tej okolicy Bitwa pod Tannenbergiem mająca istotny wpływ na przebieg I wojny światowej.
Najsłynniejszym polskim rodem związanym z Browiną byli Gołyńscy. Inne rody polskie związane z Browiną to: Kownaccy, Krupeccy, Materna, Niedźwiedzcy, Strzyżewscy. Do ważnych osób z Browiny należy Jan Małecki, który w 1918 r. został delegatem polskiej ludności Mazur na Sejm Dzielnicowy w Poznaniu.
Dawniej na terenie wsi była szkoła, karczma żydowska z legendą – gdzie „kwitło życie” towarzyskie wsi, sklep kolonialny, zakład kowalski oraz usytuowany na rzece Marózce młyn wodny zwany Turowskim Młynem. Prawdopodobnie młyn ten powstał w 1467 r. i funkcjonował do 1818 r. Obiekt ten decydował o charakterze tej okolicy – jej gospodarce, życiu społecznym, codziennych zwyczajach i słynął z zabaw wiejskich. Dziś nad rzeką można jedynie wychwycić okiem uważnego obserwatora zarysy fundamentów tego obiektu lub wysłuchać wspomnień dawnych mieszkańców.
- Wioska i okolice miały zwyczajowo przyjęte nazwy podregionów, zawsze w języku polskim – Górka, Dołek, Pod Browiną czy Bagno Browińskie.
- Urozmaicony krajobraz pagórków, ciepłolubnych muraw oraz rozległych podmokłych łąk w dolinie Marózki sprzyjał zbiorom ziół i ziołolecznictwa. Okolice słynęły z ziela o nazwie „choćkogój” po które przybywano z daleka. Okoliczna ludność przez wieki zajmowała się rolnictwem, handlem i rzemiosłem. Powszechnie kopano i suszono torf. Wydobywano również rudy darniowe żelaza.
Dzwonnica – pochodzi z przełomu XIX – XX w. Położona jest w centrum wsi i towarzyszy w życiu codziennym również obecnym mieszkańcom.
Stara Szkoła – Szkoła w Browinie powstała w II połowie XIX w. Od 1913 r. mieściła się w murowanym budynku – dziś zwanym jako „Stara Szkoła”. Obecnie to miejsce związane z agroturystyką, w którym możesz odetchnąć od wielkomiejskiego zgiełku. Stara Szkoła otoczona jest 1,5 ha ogrodem z pięknym widokiem. Nieograniczona przestrzeń dająca poczucie wolności i swobody. To idealne miejsce na weekend, jak i dłuższy wypoczynek.
Cmentarz wojenny – usytuowany jest przy drodze między wsiami Turowo – Browina. Jest to jeden z większych cmentarzy w okolicy. Pochowanych jest tam 123 żołnierzy armii rosyjskiej, poległych 26 sierpnia 1914 r.
Na obrzeżach wsi znajduje się też cmentarz ewangelicki.
Środowisko przyrodnicze
Turowo to miejscowość położona pośród pól uprawnych, łąk, pastwisk i lasów. Można tu spotkać zamieszkałe licznie dzikie zwierzęta i ptactwo. To miejsce gdzie zachowały się walory przyrodnicze i otaczający naturalny wiejski krajobraz. Jest tu najbardziej wysunięty na południe odcinek rzeki Marózki i równocześnie w ten sposób najbardziej w Polsce obszar zlewni Pregoły.
Głaz Narzutowy – na małej górce pod dzwonnicą z inicjatywy Krzysztofa Bucholskiego – prezesa fundacji „Aqua Santis”, regionalisty ustawiono głaz narzutowy. We wrześniu 2017 r. odsłonięto na nim tablicę pamiątkową poświęconą 550-leciu nabycia przez Gołyńskich Dóbr Turowskich i Browiny. Miejsce to upamiętniać będzie historię związaną z Prusami i mieszkającymi tu od wieków zasłużonymi Polakami.
„Czysta i piękna zagroda – estetyczna wieś” – Browina to niewielka i mało znana wieś. Jako Jedyna z powiatu nidzickiego w 2013 r. zaistniała na mapie województwa zajmując II miejsce w konkursie „Czysta i piękna zagroda – estetyczna wieś 2013” organizowanym przez Związek Gmin Warmińsko-Mazurskich i konkursie gminnym na „Najpiękniejszą wieś w Gminie Kozłowo 2013”.
„Kraina Pogody Ducha” – miejscowość jest siedzibą „Krainy Pogody Ducha” – projektu zajmującego się inicjatywami społecznymi, służącego potrzebą mieszkańców. Pogodę ducha ratowano dawniej w czasie wielkich wydarzeń, wojen, bitew, życia codziennego. Obecnie pogodę ducha można znaleźć poprzez obcowanie z przyrodą, gawędy, dobre słowo, muzykę i śpiew. Warto czerpać z uroków natury, wśród otwartych i przychylnych ludzi.
GALERIA:
- Szczegóły
Pielgrzymowo powstało w 1362 r. na 60 łanach ziemi. Nazwa pochodzi od pierwszego osadnika (Pilgerima, Pielgrzyma). Pielgrzym zobowiązany został do jednej lekkiej służby konnej. Otrzymał również 9 lat wolnizny i prawo do połowu ryb w rzece Nidzie. Oryginał przywileju lokacyjnego zaginął, ale na prośbę sołtysa komtur ostródzki Wolf von Sausenheim wystawił nowy dokument. Wieś otrzymała ponownie 9 lat wolnizny. Po tym okresie mieszkańcy musieli płacić czynsz w wysokości pół grzywny i dwóch kur oraz uiszczać pługowe.
W 1437 r. Pielgrzymowo było wsią czynszową. Następnie w 1502 r. Fryderyk – książę saski – nadał: Jędrzejowi, Mikołajowi, Janowi, Maćkowi Morawskim 42 włóki na prawie chełmińskim. Bracia otrzymali obowiązek jednej służby na koniu i w zbroi. W 1509 r. komtur nidzicki Jobst Truchsess von Wetzhausen nadał mieszkańcom dodatkowych 12 łanów. W 1570 r. wśród mieszkańców wsi wymieniono następujące osoby: Górny, Paczoszka, Kaszonka, Klimek. W 1600 r. w Pielgrzymowie byli sami Polacy. W 1717 r. do wsi należał majątek szlachecki o obszarze 8 łanów i wolna wieś z 60 łanami i 25 chłopami chełmińskimi. Obszar ten należał do Sophie von Polenz.
Goci – jedno z największych i najważniejszych plemion wschodniogermańskich, mówiące językiem gockim. Jordanes, mnich pochodzenia gockiego i autor VI-wiecznego dzieła Getica, opisującego dzieje rodu Amalów, przytacza legendę o początkach migracji Gotów, którzy prowadzenie przez wodza Beriga, opuścili swoją ojczystą Skandzę i na trzech statkach popłynęli na południe, aż do brzegów krainy nazwanej przez nich Gothiskandza. Położenie Skandzy i Gothiskandzy wywołuje w literaturze przedmiotu wiele dyskusji. Pewne jest jedno, Goci pierwotnie zasiedlali południową część Półwyspu Skandynawskiego. Świadectwa archeologiczne raczej eliminują wyspę Gotlandię, wskazywaną czasami jako prasiedzibę Gotów, bowiem wskazują na odmienność inwentarza w wyposażeniu grogów gotlandzkich i grobów występujących na terenach, które można prawidłowo definiować później jako gockie (Pomorze). Badacze okresu migracji Gotów na południowe brzegi Bałtyku, a więc początku I w. n.e., przede wszystkim Ryszard Wołągiewicz, wskazali na pojawienie się w rejonie Pomorza Nadwiślańskiego nowej kultury archeologicznej, która wyparła rozwijającą się tu w poprzednim wieku kulturę oksywską. Nowej kulturze nadano nazwę kultura wielbarska od cmentarzyska w Wielbarku pod Malborkiem. W literaturze przedmiotu uznaje się za pewnik, że kulturę wielbarską stworzyli Goci, a więc teren Pomorza Nadwiślańskiego należy uznać za legendarną Gothiskandzę. W I i II w. n.e. kultura wielbarska charakteryzuje się dynamiczną ekspansją terytorialną. Goci i Gepidowie (inne plemię germańskie spokrewnione z Gotami) zajęli Pomorze Środkowe, Krajnę i Północną Wielkopolskę, Wysoczyznę Elbląską oraz zachodnią część Pojezierza Mazurskiego. W III w. Goci pojawiają się na Mazowszu, Podlasiu, Polesiu i Lubelszczyźnie. Według archeologów Goci wędrując wzdłuż Wisły i Bugu zasiedlali tylko pustki, respektując stan posiadania ludności tubylczej. Na trasie wędrówki nie wznoszą już kamiennych konstrukcji znanych z okresu pobytu na Pomorzu.
Najbardziej charakterystyczną cechą kultury wielbarskiej był jej birtualny obrządek pogrzebowy. Zmarłych poddawano kremacji, a prochy wysypywano do popielnic lub bezpośrednio do jamy grobowej, lub też grzebano w trumnach kłodowych w ziemi. Innym wyjątkowym zwyczajem było układanie kręgów kamiennych wokół grobów, bruków kamiennych między zespołami grobów oraz budowanie kamiennych kurhanów.
Kurhan – mogiła o kształcie kopca z elementami drewnianymi bądź kamiennymi, w którym znajduję się komora grobowa z pochówkiem szkieletowym lub ciałopalnym. Stanowisko położone na skraju kompleksu leśnego oddalonego w linii prostej około 1000 m na południe od młyna we wsi Borowy Młyn i około 350 m na zachód od rzeki Nidy oraz 1300 m na wschód od drogi Pielgrzymowo – Olszewo.
Kurhan 1 (zachodni) o średnicy u podstawy 20 m zachował się w formie ziemnego pierścienia otaczającego zaklęśnięte wnętrze. Na dnie zaklęśnięcia, w jego centralnej części znajduje się betonowa konstrukcja w kształcie litery „U”, imitująca najprawdopodobniej zarys drewnianej komory grobowej odkrytej w trakcie badań wykopaliskowych.
Kurhan 2 (wschodni) znajduje się w odległości około 10 m od kurhanu 1. Obiekt ma kształt kolisty o średnicy u podstawy około 15 m i wysokości około 2,5 m.
W okolicy Pielgrzymowa taką formę pochówku praktykowano już w połowie V wieku. Kurhany te należą do lokalnej odmiany grobów „Książęcych” i kryją szczątki lokalnych władców i arystokracji. Komory grobowe były bogato wyposażone w różnego rodzaju kosztowności. Niestety większość z nich została obrabowana już w średniowieczu. Jednakże archeologom udało się odnaleźć część zabytkowych bogactw między innymi bransoletę z litego złota, metalowe fragmenty staroświeckiego pasa, drogocenne naczynia. Relikty komory grobowej znajdują się w Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie.
- Szczegóły
Burzliwa historia regionu obfitowała zarówno w wyniszczające zmagania zbrojne, jak i okresy pokoju i dobrobytu. Na terenach Warmii i Mazur przez wieki ścierały się wpływy różnych krajów i narodów, czego pamiątki przetrwały do naszych czasów. Krainę zasiedloną przez Prusów zakon podbił w II połowie III w. Kolejne stulecia zostały naznaczone przez konflikty rycerzy zakonnych z Polską i Litwą, czego kulminacją była Bitwa pod Grunwaldem w 1410 r. Potem swoje piętno na regionie odcisnęły m. in. najazd szwedzki, wojny napoleońskie i obie wojny światowe.
Szkotowo – wieś w Polsce położona w województwie Warmińsko-Mazurskim w powiecie nidzickim w gminie Kozłowo. Do roku 1954 oraz w latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy. Wieś leży nad jeziorem Szkotowskim, które połączone jest małym strumieniem z jeziorem Kownatki. Z historią Szkotowa, związany jest ród Kostków. Miejscowość w okresie od XV do XVIII w. m. in. należała do Mikołaja, Jana, Stanisława i Feliksa Kostków.
Prawie całe Szkotowo objęte jest dwoma obszarami ochrony przyrody – obszar Chronionego Krajobrazu dolin rzeki Nidy i Szkotówki oraz obszarem Chronionego Krajobrazu jeziora Mielno. Na obrzeżach wsi znajdują się 3 cmentarze, w tym 2 z grjez-szkotowskie-obecnie-2.jpgobami żołnierzy z okresu I wojny światowej. Według badań historyków w II i w I tysiącleciu n.e. teren ten zasiedlali Wenedowie. Od V w. na terenie południowo-zachodnim Mazur dominowali Galindowie. Natomiast na wyludnionych Mazurach południowych od V w. zaczęli pojawiać się przedstawiciele pruskiego plemienia Sasinów. W źródłach nazwa terytorium występuje od 1257 r. w formach Sasin, Sosin, Sosen. Pochodząca z późniejszego okresu niemiecka nazwa wsi Szkotowo brzmi Skottau. Notowane są także inne jej brzmienia z wpływami języka polskiego i pruskiego jak np. Scottausche, Scottow, Sketów, Scottaw, Scotowicz.
Jezioro Szkotowskie – zajmuje powierzchnię 41,3 ha, maksymalna głębokość to 6,2 m. Brzegi po stronie północnej i wschodniej są wysokie i strome. Po stronie zachodniej niskie i podmokłe. Od strony północnej do jeziora dopływa strumień z jeziora Kownatki, z południowej części wypływa rzeka Szkotówka. Jezioro jest wspaniałym miejscem dla wędkarzy i przyciąga rzesze turystów.
Parafia pw. Św. Józefa Robotnika w Szkotowie – Kościół parafialny powstał w latach 1874-1877 jako świątynia ewangelicka. Pierwszym opiekunem wiernych w Szkotowie był ks. Stanisław Janusz z Łyny. 5 kwietnia 1962 r. kanonicznie erygowano parafię. Dokonał tego biskup warmiński Tomasz Wilczyński. Do parafii należały miejscowości: Szkotowo, Dziurdziewo, Januszkowo, Kamionki, Kownatki, Lipowo, Michałki, Rączki, Rogóż, Rudowo, Siemianowo, Wierzbowo. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków.
Dwór Szkotowo – na koniec XIX i na początku XX w. majątek należał do Von Livoniusa, który posiadał także duży majątek ziemski w Rychnowie. Majątek w Szkotowie obejmował ponad 1000 ha ziemi i młyn. W latach 20 XX obszar własności ziemskiej zmniejszył się do 361 ha. Funkcjonowała wtedy gorzelnia, właścicielem majątku był Von Schacki – posiadacz dóbr w Osiekowie. Dwór usytuowany na wzniesieniu, w stylu eklektycznym. Swoją formą przypomina miejską willę.
Młyn w Szkotowie – jego świetność przypada na XVIII oraz XIX w. Z tych stuleci pozyskano największą ilość zabytków ceramicznych oraz metalowych przy prowadzeniu prac archeologicznych. W trakcie badań odsłonięto relikty drewnianych konstrukcji budynku młyna o konstrukcji zrębowej, czyli ścian tworzonych z poziomo ułożonych belek łączonych ze sobą w narożach. Pierwsze wzmianki o funkcjonowaniu młyna pochodzą z XV w. Młynarzem na ziemiach polskich był PATORRA. Prawdopodobnie sprowadzono go z Hiszpanii lub Portugali. Jan Kostka, którego wuj Mikołaj był właścicielem Szkotowa, był dyplomatą na dworach w Hiszpanii i Portugali. Młyn został opuszczony i rozebrany pod koniec pierwszej połowy XIX w. Fryderyk IV podpisał decyzję o melioracji rzeki Szkotówki.
Cmentarz wojenny – większy cmentarz leży na zachodnim skraju wsi przy polnej drodze do Siemianowa. Wejście na cmentarz usytuowane jest
w północno-wschodnim narożniku. Na najwyższym poziomie narożnika znajdowała się kaplica wzniesiona z polnych kamieni. Pochowano na nim 28 żołnierzy armii niemieckiej oraz 322 żołnierzy armii rosyjskiej. Cmentarz jest podzielony na kwatery połączone kamiennymi schodami. Jest tam 28 grobów indywidualnych i dwie mogiły zbiorcze. Są tam pochowani żołnierze polegli podczas walk, które toczyły się w rejonie Gardyn 26-28 sierpnia 1914 r. Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków w 1993 r.
